1) Beschrijving:
Sinds 2011 coördineert de dienst Epidemiologie van infectieziekten
van Sciensano, verantwoordelijk voor de surveillance van infectieziekten, een
netwerk van referentielaboratoria voor humane microbiologie, de nationale referentiecentra (NRC) genaamd (1).
2) Rol en werking:
Elk NRC bestaat uit één of meerdere laboratoria en wordt als
dusdanig aangeduid voor één ziekteverwekker of een groep van ziekteverwekkers
volgens duidelijk omschreven criteria in een procedure die maximaal om de 5
jaar wordt herhaald. Het koninklijk besluit van 9/2/2011 legt het wettelijke en
financiële kader vast waarin de NRC's werken, alsook de taken die ze moeten
vervullen. De activiteiten van de NRC’s hebben betrekking op 41 ziekteverwekkers
of groepen van ziekteverwekkers die als prioritair worden beschouwd vanwege de
behoeften op het vlak van diagnostiek, zorgkwaliteit en volksgezondheid. De
NRC's ondersteunen dus de zorgverstrekkers en de epidemiologen door één keer
per jaar microbiologische en epidemiologische gegevens aan Sciensano te
bezorgen.
Het is de taak van de NRC's om bij te dragen aan de bevestiging
en/of de diagnostiek van bepaalde (zeldzame of moeilijk te identificeren)
ziekteverwekkers in stalen opgestuurd door de perifere laboratoria en om de karakterisering
van de stammen (genotypering, onderzoek van de antigenen, bestudering van de
antibioticaresistentie en andere tests) uit te voeren. De karakterisering van
de stammen is belangrijk om de opkomst van nieuwe ziekteverwekkers te
detecteren en om de evolutie van de virulentie en de verspreiding van de circulerende
stammen te observeren. Op die manier dragen deze gegevens bij tot de evaluatie
van de doeltreffendheid van het gezondheidsbeleid, bijvoorbeeld op het vlak van
vaccinatie en werkzaamheid van antibiotica. De NRC's moeten eveneens bijstand
verlenen aan enerzijds de laboratoria inzake laboratoriumtechnieken, en
anderzijds de overheid inzake het beheer van bedreigingen voor de gezondheid.
3) Dekking en representativiteit:
De dekking van de NRC's hangt af van de ziekteverwekker en de
diagnostische capaciteiten. Voor zeldzame ziekten, zoals infecties met Neisseria meningitidis, of in geval van ziekteverwekkers
waarvoor de diagnostische test moeilijk uit te voeren is in
standaardlaboratoria, zoals rabiës of Clostridium
botulinum, worden monsters uit heel België aan het verantwoordelijke NRC
bezorgd. Dit systeem garandeert een totale dekking van bijna 100%.
Voor de NRC's die eveneens een surveillancerol hebben en
bedreigingen voor de volksgezondheid moeten opsporen, is het belangrijk dat ze
over een goede representativiteit beschikken, zodat ze bijvoorbeeld nieuwe
serotypes kunnen opsporen of kunnen detecteren wanneer er antibioticaresistentie
opduikt. Er kunnen verschillende methoden worden gebruikt om een goede
representativiteit te verzekeren, zoals de bepaling van de inclusiecriteria
voor het versturen van stalen, de statistische berekening van een monsterneming
en de uitvoering van prevalentiestudies om de mate van antibioticaresistentie
of het voorkomen van verschillende soorten stammen te meten.
4) Outputs:
Met de karakterisering van de stammen bieden de NRC's een
aanvulling op de epidemiologische surveillance. Door de
opvolging van de evolutie van de microbiologische eigenschappen kunnen ze
abnormale fenomenen signaleren, zoals het opduiken of opnieuw opduiken van
ziekteverwekkers, veranderingen in het voorkomen van de circulerende stammen,
de ontwikkeling van resistentie tegen de antibiotica of de bevestiging van het
verschijnen van gegroepeerde gevallen (2).
5) De referentielaboratoria:
De microbiologische expertise bestond al in België vóór de lancering
van het financieringsproject van de NRC’s , en werd geleverd door een reeks laboratoria
die ‘referentielaboratoria’ werden genoemd. Een twintigtal ziekteverwekkers
waarvoor dergelijke referentie-activiteit bestond werd niet behouden als
prioritaire ziekteverwekkers die gefinancierd worden in het kader van het
NRC-project. Nochtans wordt de noodzaak aan een referentiecapaciteit voor deze
ziekteverwekkers erkend, zowel voor de diagnostiek als de surveillance. Daarom
zetten deze referentielaboratoria, waarvan de kwaliteit van hun diensten en hun
expertise worden erkend door de wetenschappelijke experts, hun activiteit
voort. De term ‘referentielaboratorium’ werd behouden, om het onderscheid te
maken met de NRC's. Ze onderscheiden zich daarvan door het feit dat ze niet
onderworpen zijn aan een officiële procedure voor hun kwalificatie en
accreditatie (3).
6) Financiering
Het RIZIV financiert de NRC's.
7) Aanvullende informatie
1. De lijst van ziekteverwekkers, de transportcriteria
voor stalen en de rapporten staan op de website https://nrchm.wiv-isp.be/nl/ref_centra_labo/default.aspx
2. Rapporten over de epidemiologie van
infectieziekten gepubliceerd door Sciensano https://epidemio.wiv-isp.be/ID/Pages/Publications.aspx
3. Lijst van de referentielaboratoria: https://nrchm.wiv-isp.be/nl/ref_centra_labo/default.aspx
4. Muyldermans G, Litzroth A, Ducoffre G,
Quoilin S; Medical-Technical Advisory Board. Establishment and reinforcement of
the national reference centers for human microbiology in Belgium. Arch Public Health. 2012 Jun 22;70(1):16.
